ΚΙΝΗΣΗ (ΤΗΣ CAMERA) ΚΑΙ ΑΚΙΝΗΣΙΑ

Η σχέση της "ακίνητης" κάμερας με την "κινούμενη" (PANORAMIQUE, TRAVELLING, VERTICAL-ΓΕΡΑΝΟΣ, "ΣΤΟ ΧΕΡΙ", ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ) είναι πολλαπλή και σύνθετη. Μία σκηνή με έντονη δράση, μπορεί ν' αποδοθεί με στατική μηχανή. Και μιά σκηνή "ακινησίας", μπορεί να γυριστεί με κίνηση της μηχανής.

Το "νόημα" της κίνησης ή της ακινησίας (γιατί το κάθε τι στον κινηματογράφο έχει ένα νόημα), απορέει από τρεις τουλάχιστον "σχέσεις": (1) Τη σχέση της εικόνας, κινούμενης ή μη, με το περιεχόμενό της. (2) Τη σχέση του ενός "πλάνου" με το άλλο -προηγούμενο ή επόμενο. (3) Τη σχέση του επί μέρους (πλάνο, σκηνή) με το όλο (ταινία), το ύφος της, το θέμα της, την αισθητική της, την άποψη (point de vue).

Χοντρικά μπορούμε να πούμε πως η "ακίνητη" κάμερα επιλέγει στιγμές μέσα στο χρόνο, ενώ η κινούμενη κάμερα επιχειρεί την ταύτησή της με την κίνηση και τον χρόνο της ίδιας της προβολής κινουμένων εικόνων.

Κι ας μην ξεχνάμε την ουσία: η εναλλαγή, διαδοχή και "σύγκρουση" (κατά Eisenstein) των πλάνων μεταξύ τους, είναι από μόνη της μιά κίνηση.

DRESSED TO KILL (απόσπασμα)

σκηνοθεσία Brian de Palma

Αριστοτεχνική παραδειγματική sequence (σειρά σκηνών) της εκφραστικής σχέσης ακινησίας και κίνησης (της κάμερα). Ας σημειωθεί πως στο δεύτερο μέρος (από το ταξί και πέρα) η κίνηση της μηχανής είναι απλά και μόνο περιγραφική, δεν παίζει δηλαδή κανέναν ιδιαίτερο ρόλο.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Μ' αυτή τη σελίδα φιλοδοξούμε να δημιουργήσομε τη βάση μιάς σειράς μαθημάτων της γλώσσας του κινηματογράφου και του οπτικοακουστικού γενικότερα, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, και με την αμφίδρομη συνεργασία με τους "μαθητές" ή "συνεργάτες" μας.

Τα μαθήματα αυτά θα διαμορφώνονται σε συνάρτηση με τις διαδοχικές απορίες και ερωτήσεις των μαθητών-συνεργατών.

Συγχρόνως, θα παρέχονται κάθε είδους οπτικοακουστικά και άλλα παραδείγματα, που θα κάνουν πιό εύγλωττο το μάθημα.

Η περιπλάνηση στα θέματα, θα είναι ελεύθερη, και θα μεταπηδά με άνεση από την Ιστορία στο Συντακτικό και την Γραμματική του κινηματογράφου, κι από το Σενάριο στην καθαυτό Σκηνοθεσία και το Μοντάζ. Παράλληλα, θα παρατίθενται και κάθε άλλου είδους αναφορές, στην Κοινωνικολογία, την Ιστορία, την Ψυχολογία, τη Φιλοσοφία κ.λ.

Ως εισαγωγικό βίντεο, παρατίθεται η ταινία PACIFIC 231 του σκηνοθέτη και θεωρητικού Jean Mitry, με μουσική του Arthur Honegger, που θα προκαλέσει (ελπίζομε) τις πρώτες απορίες και ερωτήσεις.

Καλή ψυχαγωγική μάθηση.

PACIFIC 231

Σκηνοθεσία Jean Mitry - Μουσική Arthur Honegger

Σχόλιο (Διονύσης): Εδώ βλέπουμε κινηματογράφο! Το θέμα είναι η κίνηση. Και πιο πέρα η ταχύτητα… Τραίνο πάνω στις ράγες, συστοιχίες δέντρων, τοπία...Βλέπουμε ρυθμό, χρόνο και επιτάχυνση. Βλέπουμε ακόμα και την καταλυτική παρουσία της μουσικής που τρέχει παράλληλα με την εικόνα. Στο Pacific 231, υποβόσκει και κάποιο μήνυμα που δεν έγινε νομίζω από πρόθεση. Η ειρήνη που έρχεται ύστερα από ένα καταστροφικό πόλεμο, υπόσχεται πρόοδο και ευημερία, σημαδεύεται όμως από ένα μηχανικό κόσμο με τερατώδη μέσα, σίδερο και άνθρακα που εισβάλλει ακάθεκτος στα ειδυλλιακά τοπία μετατρέποντας την ακινησία τους σε φευγαλέα στιγμή. Οι αλλαγές θα είναι ορμητικές. Και είναι πολύ δύσκολο να κατέβει κανείς από ένα τρένο εν κινήσει. Τελικά ο κινηματογράφος είναι ένα όχημα που τρέχει πάνω σε αναρίθμητες ράγες συνειρμών κι αυτό καμιά τέχνη δεν μπόρεσε να το αποδώσει σε τέτοια έκταση.

Σχόλιο (Ούτις): Είναι και μιά συνειρμική αναφορά και ταύτιση με τις μπομπίνες του φιλμ (ράγες) και τον Σταυρό της Μάλτας (πιστόνια). Το σινεμά είχε πάντα αδυναμία στις εικόνες που παραπέμπουν στο μηχανισμό του. Γλάροι που πετάνε = το φτερό της μηχανής, ήλιος που ανατέλλει ή δύει = λάμπα ή κάρβουνο του προβολέα, πανσέληνος = οθόνη, κάθε είδους ρόδες κ.λ. Στην περίπτωση του Pacific 231, έχουμε ένα κυνήγι και μιά πάλη του ανθρώπου (= της ταινίας) να προλάβει, αλλά και να ξεφύγει από τον αδέκαστο και αναπότρεπτο χρόνο και της σταθεράς ταχύτητας των 24 εικόνων το δευτερόλεπτο (=μοιραίο). Είναι αυτό που κάνει στη μουσική, τον ρυθμό, να διαφέρει από το tempo.

ΛΕΞΙΚΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

JEAN MITRY

Γάλλος σκηνοθέτης και θεωρητικός του κινηματογράφου (7/11/1904-18/1/1988). Υπήρξε συνιδρυτής της Γαλλικής Ταινιοθήκης (1938). Η μοναδική ταινία μεγάλου μήκους που γύρισε το 1959 (Énigme aux Folies Bergère) δεν αντέχει σε κριτική. Όμως οι τρεις μικρού μήκους ταινίες του, Pacific 231 (1949), Images pour Debussy (1951) και La grande foire (1961), είναι ανεκτίμητα διαμάντια του πρωτοποριακού κινηματογράφου, και δοκίμια πάνω στην ίδια τη γλώσσα. Ως ηθοποιός, εμφανίστηκε στιγμιαία στην ταινία Napoleon (1927) του Abel Gance, απ’ όπου και προέκυψε και η μουσική του Pacific 231 (βλ.Λεξικό Ταινιών). Όμως αυτό που διακρίνει τον Jean Mitry, είναι το τεράστιας αξίας θεωρητικό του έργο, που συνοψίζεται στο δίτομο κατ’ αρχήν και ενιαίο στη συνέχεια, “Esthetique et Psychologie du Cinema” (βλ. Βιβλιογραφία).

ΛΕΞΙΚΟ ΤΑΙΝΙΩΝ

PACIFIC 231

Μικρού μήκους ταινία του Jean Mitry, βασισμένη στο ομότιτλο Συμφωνικό Ποίημα του Arthur Honneger. Αρχικά, ο Honneger είχε γράψει τη μουσική ως υπόκρουση γιά την (βουβή) 8ωρη ταινία του Abel Gance La Roue (1923).